Chapeau!

Ég get ekki annað en tekið ofan af fyrir Morgunblaðinu/MBL.is fyrir að brúka hið mjög svo skemmtilega nýyrði spilastokkur um emm-pí-þrí-pleijéra.

Spilastokkur

Lesendur, gleðjist!

Í dag, 24. júní, varð Heimir, skríbent á Lesnum, fyrstur okkar til að ljúka háskólagráðu: Baccalaureus Artium í íslensku.

AVE HEIMIR, DISCIPULI TE SALVTAMVS!

Ógeymi veraldar

Atli stóð í dyrum úti, ok var hann veginn af manni nökkurum, sem deildi við hann af einum langási. Reiddi hann burt ásinn.
- Þar með endaði sá kapituli. [innskot Grunnavíkur-Jóns.]

Af Atla þessum er ekkert meira sagt. Né heldur af manninum sem vó hann.
Atburður sem eitt sinn átti sér stað, er nú okkur aðeins kunnur sem undarleg klausa í upphafi Heiðarvíga sögu, án samhengis við þekkt framhald hennar.
Atli, sem eitt sinn var, og var síðan veginn, er nú meðal vor, óþekktur nema af nafni og af sínu eigin vígi.
Þetta leiddi huga minn að hverfulleika tilverunnar, eða öllu heldur ógeymanleika hennar. Fólk eyðir æfinni í að lifa og hrærast, tekur þátt í atburðum og síðan stendur sáralítið eftir. Frá landnámi hefur rúm milljón Íslendinga verið uppi, og hvað munum við, sem nú höldum uppi samtíðinni? Við munum og þekkjum Jónas frá Hriflu, Þuríði sundafylli, Áshildarmýrarsamþykkt og Jón sultu – en hvar eru allir hinir? Megnið af Gauki á Stöng er horfið, og um mestallan fjöldan er lítið hægt að segja – við vitum ekki einu sinni hvað þau hétu.
Þetta á fyrir okkur öllum að liggja. Í framtíðinni mun enginn vita hvað við, sem nú störfum og lifum, höfðumst að. Nema kannski eitthvað sitji eftir, en það verður þá varla neitt nema í líkingu við margendurljósritaða mynd; í raun afrit af frumeintaki, en frábrugðið, brenglað, óþekkjanlegt.

Maðurinn, ólíkt dýrum merkurinnar, veit gjörla að hann að endingu deyr. Og nú um stundir, ólíkt frumáum okkar, vitum við að heimurinn er ekki sístöðugur. Það m.ö.o. er ljóst að jafnvel þó að eitthvað standi eftir sem minning um gerða hluti og menn, þá kemur að því að allt hefur verið gert í hinzta skipti, og ekkert skiptir lengur neinu máli. Að endingu hlýtur svo allt að verða étið af einhverju svartholinu.

- Það var fyrir nokkrum árum að ég gekk yfir Fimmvörðuháls með ferðafélagi. Eftir hressandi dag áðum við yfir nótt í Höskuldarskála ekki langt frá hálshryggnum. Bróðir fararstjórans kom manna þreyttastur inn, og má það hafa verið af því að hann burðaðist ásamt öðru með væna koníaksflösku. Hann tók þá til við að stauta fram úr brík með höfðaletri, sem stóð þar uppi í skálanum. Kennslukona nokkur í ferðahópnum snarhjálpaði honum, og las: „Lífið er stutt en listin er löng.”

Þetta tel ég vera góða speki. Allt er hún mér í senn – djúp huggun, skær leiðarstjarna í starfi og biturt vopn gegn endanleika heimsins.
Það er nú samt svo að speki þessi finnst mér leiða til þess að eitthvað þurfi maður að gera. Alltént finnst mér ekki hæfilegt að liggja í bœlinu alla daga og segja sem svo að maður óttist ekkert, því að þó að lífið sé stutt, þá sé listin löng.
Og þetta setur á mann, að mér finnst, nokkra kvöð – segja má, að lífið sé stutt, og listinn langur.
Enn er eitt sem má draga af löngulistarspekinni; það í raun skiptir ekki máli hvort listin er stundleg eða ekki. Lag sem er spilað og hljómar ekki lengur en sitt eigið bergmál og ekki heyra fleiri en flytjandinn er jafngilt lagi sem er geymt á snældu eða sem þúsundir heyra í útvarpi. Kvæði flutt með skálarræðu fyrir fimm manns og gleymist svo, er á sama hátt jafngilt margprentuðu og víðlesnu ljóði.
Þetta opnar fyrir möguleika á meiri einatviksgerð, t.d. því að gefa út einnota hljómplötur, bækur sem hægt er að nota í annað eftir að búið er að lesa þær, og þar frameftir götunum. Ef við viljum á annað borð njóta þess sem hefur verið skapað, er rétt að dvelja ekki lengur við það en þarf.
---
Einsog áður var getið, er tilveran endanleg, bæði til skemmri og lengri tíma litið. Maðurinn hefur frá öndverðu verið að berjast gegn því, aðallega með eigin framlengingu í einhverskonar tilurðarformi eftir dauðann. Fornmenn sögðu:
Deyr fé, deyja frændur, deyr sjálfur ið sama.
En orðstír deyr aldregi, hveim er sér góðan getur.
Það er nokkuð til í því. Meiður af sama stofni eru minningargreinar í blöðum og tímaritum.
Í framhaldi af þessu mætti athuga minningarútsendingar í útvarpi. Þangað gæti fólk hringt og beðið um lag eða eitthvað ámóta til minningarauka um einhvern látinn. Þannig myndi um stund framlenging mannsins öðlast útvarpsbylgnavængi og dreifast um land og mið frá Gufuskálum og Eiðum.
Því að fyrst við getum ekki svo auðveldlega framlengt okkur í tíma, verðum við að gera það í rúmi.

Fararskjótar

Gulu skrímslin eru ágætur fararskjóti en þar sem þorpsráðið hefur klínt jarðbiki hér og þar um Reykjavík sem það nefnir göngu- og útivistarstíga hefur undirritaður freistað þess að ríða eftir þeim hjólhesti að undanförnu. Á daginn hefur komið að Reykvíkingum angra mjög hjólhestar sem riðið er eftir jarðbikuðum breiðgötum en yfirleitt láta þeir óánægju sína í ljós með því að þeyta þartilgert horn á fararskjótum sínum. Hljóð þetta líkist einna helst mjóróma en allfrekjulegu bauli. Ef óánægjan er megn þyngir þeim einnig fótur. Landslögum samkvæmt er hjólríðendum þó ætlað að fara um breiðgötur:²

• Hjólreiðamenn skulu hjóla í einfaldri röð. Þar sem nægilegt rými er mega tveir þó hjóla samhliða, ef það er unnt án hættu eða óþæginda. Ef gefið er merki um framúrakstur mega hjólreiðamenn eigi hjóla samhliða, nema aðstæður leyfi eða nauðsyn krefji.

• Hjólreiðamaður skal hjóla hægra megin á akrein þeirri, sem lengst er til hægri. Akreinina við hlið hennar má þó nota til framúraksturs, ef eigi er unnt að fara fram úr hægra megin.

• Hjólreiðamaður, sem nálgast vegamót og ætlar að fara beint áfram eða beygja til vinstri, má vera áfram hægra megin á vegi. Ætli hann til vinstri skal hann fara beint áfram yfir vegamótin og beygja þá fyrst, þegar það er unnt án óþæginda fyrir aðra umferð. Gildir þetta þrátt fyrir umferðarmerki eða önnur merki, nema þau séu sérstaklega ætluð hjólreiðamönnum.


• Heimilt er að hjóla á gangstétt og gangstíg, enda valdi það ekki gangandi vegfarendum hættu eða óþægindum. Hjólreiðamaður á gangstétt eða gangstíg skal víkja fyrir gangandi vegfarendum.

  

Lög gera semsagt ráð fyrir að hjólhestum sé riðið eftir breiðgötum. Oftsinnis hefur undirritaður orðið þess var að gangandi vegfarendum bregði við að riðið sé fram úr þeim og erlendum göngumönnum virðist beinlínis ógnað af slíku og eiga þeir til að fipast þegar þeim er gefið merki um að nú nálgist fákur. Lög virðast enda gefa til kynna að hjólfákar séu aðskotahlutir á gangstéttum:³

Á gangstétt, gangstíg eða vegaröxl má gangandi vegfarandi hvorki leiða reiðhjól eða létt bifhjól né flytja með sér fyrirferðarmikla hluti, ef það er til verulegra óþæginda fyrir aðra.

Svipuð eru tilmælin:⁴

Eigi má flytja á reiðhjóli þyngri hluti eða fyrirferðarmeiri en svo að ökumaður geti haft fullkomna stjórn á reiðhjólinu og gefið viðeigandi merki. Eigi má heldur flytja á reiðhjóli hluti, sem valdið geta öðrum vegfarendum óþægindum.

Oft gerast hestamenn sekir um glæfraskap sem samrýmist eigi landslögum, þar sem þeir sleppa höndum og reka út bífurnar til lengri tíma, að því er virðist til einskis annars en að vekja ótta og ugg hjá öðrum vegfarendum:⁵

Hjólreiðamaður skal að jafnaði hafa fætur á fótstigum og a.m.k. aðra hönd á stýri.

Oft hefur undirrituðum hugkvæmst að koma fyrir dráttartaug í strætisvagni á leið upp Miklubraut þegar mótstæðilega byrjar en slíkt samrýmist bersýnilega ekki lögum:⁵

Hjólreiðamaður má ekki hanga í öðru ökutæki á ferð eða halda sér í ökumann eða farþega annars ökutækis.

Mikið ábyrgðarhlutverk fylgir því hjólreiðum. Enn vandast þó málið þegar gefinn er gaumur að aksturslagi hins almenna Reykvíkings. Reynslan hefur kennt undirrituðum að Reykvíkingur bakkar bíl sínum afturábak þegar honum svo sýnist, óháð því hvað er fyrir aftan hann. Þeir sem lenda í því geta huggað sig við að það er lögbrot:⁶

Ökumaður skal, áður en hann snýr ökutæki eða ekur því aftur á bak, ganga úr skugga um, að það sé unnt án hættu eða óþæginda fyrir aðra.

Verðandi hjólreiðamönnum skal einnig bent á að Reykvíkingur vílar jafnvel ekki fyrir sér að aka afturábak yfir gangbraut þó að hjólríðandi maður riðlist þar yfir í sömu mund. Ættu hjólreiðamenn því ætíð að bera á sér gjallarhorn svo að koma megi boðum til hinna treggáfuðu. Ef treggáfaðir eru í hópi lesenda vill undirritaður beina því til þeirra að allalgengt er að fólk og fákar eigi leið yfir gangbrautir, einnig á frá- og aðreinum. Ættu treggáfaðir að taka tillit til þessa.

Undirritaður.

¹Umferðarlög 1987 nr. 50, 2. grein.
²Umferðarlög 1987 nr. 50, 39. grein.
³Umferðarlög 1987 nr. 50, 11. grein.
⁴Umferðarlög 1987 nr. 50, 40. grein.
⁵Umferðarlög 1987 nr. 50, 39. grein.
⁶Umferðarlög 1987 nr. 50, 17. grein.