„Of flóknir valkostir“
„Fullorðinsárin sem læsa deyfíngarkló í hjartvöðva mannsins, þau standa mér fyrir sjónum sem örlögþrúngnust háðúng. Þá væri sælla að deya en eiga fyrir sér að setjast á bekk með þeim sem rimpa saman fúagloppurnar í þjóðfélaginu og brýna fyrir kotúngnum að sjóða kartöflurnar sínar í moðkassa.
Góðir hálsar! skrifa ég þegar ég er orðinn fullorðinn; vér verðum allir að spara, og alt verður að spara! Lausnin á vandamálum mannkynsins er moðsuða, moðsuða, moðsuða!“
Vefarinn mikli frá Kasmír, eftir Halldór Laxness. 42. kafli
Stundum þegar ég les ljóð eða kvæði, mikilvægan kafla skáldsögu eða listilega skrifaða grein, geri ég mér í hugarlund að höfundurinn hafi setið lengi og velt hverri setningu fyrir sér. Að hvert orð sé vandlega valið og að merkingin sé nákvæmlega sú sem höfundurinn vill að hún sé.
Á sama hátt bera mikilsverðir textar það oft með sér, að í þeim stendur eitthvað sem vert er að taka mark á. Eða í það minnsta að vega það fyrir sjálfum sér, hvað stendur í þeim.
En hversu mikið er nú ekki til af pistlum sem varla er lesandi, eða munnlegum umsögnum sem fátt skilja eftir? Líkt og hópar þeirra sem láta sig málin varða hafi opnað golupokana, og standi nú á hlaðinu og sói vindorkunni út í buskann. Greinahöfundar, pistlagerðarmenn og álitsgjafar taka oft skakkan pól í hæðina; andmæla ummælum eða skoðunum meintra andstæðinga sinna sem þeir afflytja um leið, broga, teygja út, eða virðast hreinlega hafa farið á mis við inntakið. Það er svosem kannski ekki við þá eina að sakast. En svona gengur þetta koll af kolli einsog lúsafaraldur sem enginn veit hvaðan kom upphaflega.
Þróun mannkyns hefur leitt margt gott af sér. Og ég held að fólk hafi með tíð og tíma orðið æ klárara, upplýstara og kunni meira fyrir sér með hverri kynslóð. Það er svo verkefni okkar að þróa kunnátuna áfram. Um þetta snýst aukin menntun. Þekking okkar nær sífellt þrengra og dýpra, og jafnframt eykst yfirsýnin og heildarskilningurinn.
En það er ekki sjálfgefið! Oft kostar það yfirlegu og þaulhugsun að skilja það sem liggur fyrir. Tilveran er flókin, og hún verður alltaf flóknari með tímanum. Og það er verkefni okkar allra að halda í við þá þróun.
Það gengur ekki að leiða umræðu um flókin og margslungin mál með því að hrópa upp, kasta til höndum og trúa óljósri sannfæringu, og beita til þess öllum ráðum að sannfæra aðra.
Það þarf meiri aga í umræðuna. Betri köfun, meiri skerpu og umfram allt meira miskunnarleysi. Hörku gagnvart sjálfum sér, miskunnarleysi gagnvart röksemdafærslum og grimmd gagnvart upplýsingaleysi.
Ég vil miklu meiri grimmd.
Fávitar.
Góðir hálsar! skrifa ég þegar ég er orðinn fullorðinn; vér verðum allir að spara, og alt verður að spara! Lausnin á vandamálum mannkynsins er moðsuða, moðsuða, moðsuða!“
Vefarinn mikli frá Kasmír, eftir Halldór Laxness. 42. kafli
Stundum þegar ég les ljóð eða kvæði, mikilvægan kafla skáldsögu eða listilega skrifaða grein, geri ég mér í hugarlund að höfundurinn hafi setið lengi og velt hverri setningu fyrir sér. Að hvert orð sé vandlega valið og að merkingin sé nákvæmlega sú sem höfundurinn vill að hún sé.
Á sama hátt bera mikilsverðir textar það oft með sér, að í þeim stendur eitthvað sem vert er að taka mark á. Eða í það minnsta að vega það fyrir sjálfum sér, hvað stendur í þeim.
En hversu mikið er nú ekki til af pistlum sem varla er lesandi, eða munnlegum umsögnum sem fátt skilja eftir? Líkt og hópar þeirra sem láta sig málin varða hafi opnað golupokana, og standi nú á hlaðinu og sói vindorkunni út í buskann. Greinahöfundar, pistlagerðarmenn og álitsgjafar taka oft skakkan pól í hæðina; andmæla ummælum eða skoðunum meintra andstæðinga sinna sem þeir afflytja um leið, broga, teygja út, eða virðast hreinlega hafa farið á mis við inntakið. Það er svosem kannski ekki við þá eina að sakast. En svona gengur þetta koll af kolli einsog lúsafaraldur sem enginn veit hvaðan kom upphaflega.
Þróun mannkyns hefur leitt margt gott af sér. Og ég held að fólk hafi með tíð og tíma orðið æ klárara, upplýstara og kunni meira fyrir sér með hverri kynslóð. Það er svo verkefni okkar að þróa kunnátuna áfram. Um þetta snýst aukin menntun. Þekking okkar nær sífellt þrengra og dýpra, og jafnframt eykst yfirsýnin og heildarskilningurinn.
En það er ekki sjálfgefið! Oft kostar það yfirlegu og þaulhugsun að skilja það sem liggur fyrir. Tilveran er flókin, og hún verður alltaf flóknari með tímanum. Og það er verkefni okkar allra að halda í við þá þróun.
Það gengur ekki að leiða umræðu um flókin og margslungin mál með því að hrópa upp, kasta til höndum og trúa óljósri sannfæringu, og beita til þess öllum ráðum að sannfæra aðra.
Það þarf meiri aga í umræðuna. Betri köfun, meiri skerpu og umfram allt meira miskunnarleysi. Hörku gagnvart sjálfum sér, miskunnarleysi gagnvart röksemdafærslum og grimmd gagnvart upplýsingaleysi.
Ég vil miklu meiri grimmd.
Fávitar.
skrifaði Palli kl.
21:49
|
2 skilaboð
