Falsanir og heimildaútgáfa

Þessa dagana líður mér eins og ómerkilegum falsara og ræningja. Ég er að vinna verkefni sem felst í því að skrifa upp texta frá 17. öld. Nánar tiltekið úr prestastefnubókum Brynjólfs biskups Sveinssonar frá 1670. Það er í sjálfu sér afar þarft og gott verk, en fyrirmælin voru þau að gera þetta orðrétt, þ.e. með nútímastafsetningu. Ja svei. Það eina sem heldur lífinu í mér er vissan um að ég þarf að skrifa sama texta aftur síðar, en þá stafrétt, í sama námskeiði.
Hér fylgir eitt dæmi svo fólk sjái hvað ég á við.
(Rétt er að benda á að það sem leyst er úr böndum er skáletrað og það sem skrifari skammstafar er innan sviga með þeirri stafsetningu sem líklegt er að skrifari hefði notað hefði hann skrifað orðið fullum fetum. Hér er ekki gerður greinarmunur á mismunandi gerðum sama stafs (t.d. löngu og stuttu s-i) vegna leturgerðavandræða í fannála-forritinu. Orð á latínu eru þýdd í orðréttu útgáfunni. Einnig er rétt að benda á að í orðinu samþyckt er í heimildinni skrifað samþycktar, en -ar er yfirstrikað, enda fellur það ekki að íslensku beygingarkerfi. Þetta blessaða fannála-forrit ræður ekki við yfirstrikun svo þessum stöfum er sleppt hér.)

„Effter þad s(iera) Einar var frafalinn ad sogn s(iera) Magnúsar þann 7 Martii, tiá forfoll ad byskupsens ej haffa gietad leitad vmm profastinn eda neirn J hanns stad ad setia vegna hardrad og sniosamrar vedrattu, kiosa þui sialffer s(iera) Asgeir Einarβon J profstsens stad ad vera J trausti yffervalldsens; þeβa sijna kollun ad frammkuæma huad hann og giort heffur sem hans samþyckt vnderskriffud J audmiuku trausti vid yffervalldid...“

„Eftir það séra Einar var fráfalinn að sögn séra Magnúsar þann 7. mars, tjá forföll að biskupsins ei hafa getað leitað um prófastinn eða neinn í hans stað að setja vegna harðrar og snjósamrar veðráttu, kjósa því sjálfir séra Ásgeir Einarsson í prófastsins stað að vera í trausti yfirvaldsins, þessa sína köllun að framkvæma hvað hann og gjört hefur sem hans samþykkt undirskrifuð í auðmjúku trausti við yfirvaldið...“

Hér er greinilegur munur, og í rauninni hef ég falsað heimildina með því að troða minni túlkun og þeirri stafsetningu sem tilheyrir upphafi 21. aldarinnar inn í hana. Það vantar bara að ég breyti orðalaginu og í rauninni þýði textann. Þar með hef ég litað þær ályktanir og túlkanir sem lesandinn kann að draga af heimildinni og missir hún að miklu leyti gildi sitt fyrir vikið. Auðvitað verður ekki hjá einhverri túlkun komist við heimildaútgáfu, s.s. við lestur máðra eða illa skrifaðra orða (oft þarf að ráða merkinguna út frá samhenginu) og við upplausn úr böndum, en mín skoðun er sú að þeirri túlkun ætti að halda í lágmarki. Það má jafnvel færa rök fyrir því að leysa ekki úr böndum heldur prenta þau eins og þau koma fyrir í heimildinni.